Дүйнө элдеринин улуттук оюндары

Ар бир улуттун өзүнө таандык оюн маданияты, тарыхый өнүгүүсү жана салттары бар. Улуттук оюндар элдин жашоо образына, үрп-адатына жана тарыхына байланыштуу болот. Айрым улуттардын улуттук оюндары жөнүндө маалымат: Кайсы улут болбосун өзүнүн каада-салты, үрп-адаты менен эле эмес өз элине тиешелүү болгон улуттук оюндары, ыр, күүлөрү, (музыкасы) санжыра, жомоктору менен айырмаланат.

Ал эми кыргыз элинин улуттук оюндары болуп күрөш, ордо, тогуз коргоол, оромпой, дүмпүлдөк, ак чөлмөк, уюм тууду, селкинчек, топ таш сыяктуу дагы бир топ оюндар, андан сырткары эр эңиш, улак тартыш, (көк бөрү) кыз куумай, тыйын эңмей, жамбы атмай өңдүү бир катар ат үстүндөгү оюндар, дагы Алтын шакек, орто топ, ак терек-көк терек деген басып же чуркап жүрүп ойногон абдан көп оюндары бар. Кыргыз эли өз жашоо тарыхында татаал жолдорду басып өткөн себептүү, улуттук оюндарынын жалпы мүнөзү да эли жерин, мал-жанын күтүүсүз келген жоодон, табийгаттын катаал кырсыктарынан коргоп калууга ык алып жаралган сыяктуу сезилет. Ошону менен бирге эл биримдигин, үрп-адатын,каада- салтын, кылымдар бою түзүлгөн маданиятын көөнөртпөй сактап, урпактарына өткөрүп берип келе жатканын байкоого болот.

Ат чабыш ― улуттук спорттун түрү. Мелдештер тегиз талаада, түз жолдо же туюк айлампада (ат майданда) өткөрүлүп, күлүктөрдү атайын саяпкерлер таптап, чабандеске чаптырат.

Ат чабыш илгертеден эле кыргыз элинин турмушунда өтө маанилүү орунду ээлеп, «аламан байге» деп аталган.

Жамбы атмай - кыргыз элинин байыркы оюндарынын бири. Ар түрдүү формада жана ар кандай салмакта уютулган, илгерки заманда акча ордуна жүргөн күмүш - жамбы деп аталган. Аш-тойлордо жамбыны бийик жерге илип коюп, көзгө атар мергендерди сынашкан.

Казак элинин улуттук оюндары.

Асык атуу, Көкпар, Теңге алу - чапандын ичинен монетаны же кездеме бөлүгүн атчан чаап бара жатып алууга негизделген оюн.

Көкпар - кыргыздардын көк бөрүсүнө окшош ат үстүндөгү оюн. Асык атуу (чүкө) оюну казак элинин кылымдан-кылымга, муундан-муунга өтүп келген, коом ичинде жайылтылган салтуу оюну.

«Асык» оюну- балдар жана чоңдор арасында кеңири жайылган оюн, анда оюнчулар асыктарды (чүкөлөрдү) атып упай топтойт.

Өзбек элинин улуттук оюну Купкари, Чилик Чилик - кыргыздардын ордосуна окшош оюн, анда оюнчулар белгилүү бир аралыктан максатты атып түшүрөт.

Купкари - көк бөрүгө окшош ат спорту оюну.

Орус элинин улуттук оюну Горелки, Лапта Лапта - бейсболго окшош байыркы орус оюну, топту таяк менен уруп, айлампа жасоо керек. Горелки -көп адам катышкан жүгүрүү оюну, бирөөсү ортодо туруп, калганын кармоого аракет кылат Жапон элинин улуттук оюну Сумо, Кэндо, Го Го - стратегиялык тактикалык оюн, шахматка окшош Сумо- күч сынашуу күрөш оюну, анда эки балбан бири-бирин аренадан сүрүп чыгарууга аракет кылат Кэндо - жыгач кылыч менен аткарылуучу салттуу жапон күрөшү Индия элинин улуттук оюну Кабадди, Гилли-Данда, Чатуранга Чатуранга - шахматтын байыркы версиясы, Индиядан келип чыккан Кабадди- дем албастан каршылаштарга тийип кайра артка чуркап жетүүчү командалык оюн.

Гилли-Данда - бейсболго окшош байыркы оюн.

Америка элинин улуттук оюну Лакросс, Бейсбол, Теке жүгүртүү Теке жүгүртүү- ковбойлор аткаруучу оюн, анда оюнчу жаныбарды жүгүртүп кармоого тийиш. Лакросс- байыркы индейлердин топ оюну, азыр кеңири жайылган спорт Бейсбол- америкалык классикалык оюн, топту таяк менен уруп ойнотулат. Бул улуттук оюндардын айрымдары спорттук мелдештерде да ойнолуп келет. Ар бир улуттун оюн маданияты анын тарыхый мурасын жана менталитетин чагылдырат

Макаланы жүктөгөн: - Болотбек уулу Аман

Теги: #Маданият,