Жалган жалаа курмандыгы - Төрөкул Айтматовго 120 жыл

Кыргызстанда мындан 86 жыл мурун, 1937-38 ж. сталиндик репрессия учурунда курман болгон 40 минге чукул чыган инсандарыбыз тарыхтын актай барактары катары бугунку муундардын эсинде ташка тамга баскандай сакталып келет

1938-жылы "улутчул, эл душманы" деген жалаа менен ак жеринин атылган 137 адамдын сөөгү көмүлгөн жер, Кыргызстан эгемендик алган жылдардан кийин табылып, Сөөктөр кайра жерге берилип, ал жер "Ата-Бейит" деп аталып калды.

Мына ошол кандуу репрессия курмандыгы Т.Айтматовдун элине, партияга арналган жалындуу омуру 35 жашында жаш чынардай кыйылды.

Торокул Айтмат уулу 1903 жылдын куз айларында Талас областындагы азыркы Кара Буура районунуа караштуу шекер айылында оз оокатына тын кедей дыйкандын уй булосундо туулган. Торокул 10-12 жаштар чамасында жергиликтуу молдодон сабаты ачылып озунун зээндуулугу талбаган далалаты аркылуу жазма окума онордун кызыгына берилип ан сезимин ар тараптуу оркундотууго жондомдуулугун корсоткон. Кийинчерээк чон жерлерден билим алууга ошол алгачкы билими туртку болгон.1916 жылы Олуя атадагы орус тузем мектебине 13 жашында кирип 1918 жылы 15 жашында мектептин 2 жылдык программасынын негизинде орус тилинде эркин жазганды окуганды оздоштургон.. 1919 жылы жогорку баскычтагы мектепке окууга кирген бирок 1920 жылы атасы айтмат каза болуп айылына кайтып келууго аргасыз болгон. Торокул айылына келгенде орус тузем мектебинде алган торт жылдык билиминин жардамы менен айылдык кенештин катчысы кийинчерээк куркуроо болушунун аткаруу комитетинин катчысы кызматын отогон.Т Айтматов Шекерде жургондо жаныдан орноп жаткан совет бийлигинин саясатын тушундуруу иштерине адилеттуулук тенчилик учун курошко катышып, кыргыз элине коргон камы ошол жерден башталган.

Республиканын онор жайы, соода тармагы эл чарбасы ж.б жооптуу кызматтарды аркалап кезинде республикабыздын гулдоп осушу учун буткул кучун жумшап эл массасы менен иштеген.

Т Айтматов улутчул партиянын тапшырмасы менен озу иштеген жумуш орундарында республиканын эл чарбасына зыяндуу иштерди уюштуруп келген деген жалган жалаа коюлуп,

Т Айтматов 1937 жылы 1- декабрда Москва шаарында Воровский кочосундогу 25 уйдун 15 батиринде жашаган т айтматовду Кыргыз ССринин ички иштер комиссарыны полковник Лоцмоновдун буйругу менен камакка алышкан.

1938 жылы 14 январда Т. Айтматовду Кыргызстанга алып келип Социал туран партиясынын активдуу катышуучусу деген жалаа коюлат.

Cурак иштери менен таанышкан сайын Торокул адилеттуу чечимди талап кылып озуно коюлган жалааны далилдуу турдо четке кагып озун куноосузмун деп кол койгон бирок адилетсиз чечим менен 1938 жылы 5- ноябрда 35 жашында кырчындай омуру кыйылган.

Айтматов Торокулга карата 1938- жылдын 5- ноябрындагы ССРдин Жогорку сотунун Аскердик Коллегиясынын « жаныдан ачылган жагдайларга ылайык алынып ташталсын жана ал жонундогу иш кылмыш курамынын жок экендигине байланыштууу токтотулсун» деген окуму чыккан.

Жалган жалаа курмандыгы болуп, шейит кеткен торокул айтматовдун жана анын замандаш курдаштарынын ишке ашпай калган ой максаттарын бугунку кундо келечек муундары белсене аткарып келет. Алардын козу отсо да артында эл учун тайманбай жургузгон патриоттук курошунун коонорбос таалим орногу туболук журогубуздо жашап келет.

Макаланы жүктөгөн: - Болотбек уулу Аман